Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της αρχηγού στην ομάδα

Πολλές φορές  η επιλογή μιας αθλήτριας για το αξίωμα της αρχηγού σε μία ομάδα βόλεϊ αποτελεί την "ανταμοιβή" για την  προσφορά της κατά το παρελθόν. Η επιλογή αυτή έχει ως αποτέλεσμα ο ρόλος της αρχηγού να μην χρησιμοποιείται ως αναγνώριση των ηγετικών χαρακτηριστικών της αθλήτριας καθώς και της δυνατότητας μελλοντικής προσφοράς προς όφελος της ομάδας.

Επί της ουσίας μία τέτοια επιλογή στερεί από την ομάδα τον πραγματικό ηγέτη ο οποίος θα βοηθούσε άμεσα και έμμεσα στη βελτίωση των παικτριών σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο καθώς και στην καλύτερη λειτουργία και οργάνωση της ομάδας.

Μία αρχηγός με αίσθηση ευθύνης για τη θέση της πρέπει να καταλάβει ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει, εκτός από το να απολαμβάνει τον τίτλο της. Με σωστή ενεργοποίηση και σωστή καθοδήγηση της ίδιας και των συναθλητριών της θα πρέπει να δημιουργήσει και να "υπηρετήσει" συγκεκριμένους ρόλους, συγκεκριμένες ευθύνες και να αναπτύξει σημαντικές σχέσεις προς όφελος της ομάδας. 

Στην προκειμένη περίπτωση ο προπονητής θα βοηθήσει την αρχηγό στις παραπάνω ενέργειες έτσι, ώστε όλοι μαζί να δημιουργήσουν μια καλύτερα οργανωμένη ομάδα.

Καθορισμός ευθυνών και ρόλων
Οι ευθύνες που θα πρέπει να έχει μία αρχηγός είναι σημαντικές, χρειάζονται ηγετικές ικανότητες και οδηγούν τελικά την ομάδα  σε καλύτερη πορεία και επιτυχίες. Ο τελικός ρόλος που θα "παίξει" η αρχηγός εξαρτάται και από την προσωπικότητά της, από τις ιδιαιτερότητες των αθλητριών  και από τον τρόπο  οργάνωσης της συγκεκριμένης ομάδας.

Ο πρωταρχική ευθύνη και ο ρόλος που έχει μία αρχηγός είναι αυτός του "μοντέλου" ή του παραδείγματος προς μίμηση. Η αρχηγός θα πρέπει να είναι παράδειγμα προς μίμηση για τον τρόπο προπόνησης, πειθαρχίας και θετικής διάθεσης. Καθημερινά θα πρέπει να προσπαθεί τα μέγιστα για να αποτελεί το "ζωντανό"  παράδειγμα για τις συναθλήτριές της. Η πειθαρχία και συνετή συμπεριφορά της αρχηγού δε θα πρέπει να περιορίζεται μόνο  στον αθλητικό τομέα, αλλά να επεκτείνεται και στην κοινωνική ζωή των αθλητών. Οι αθλήτριες θα πρέπει να έχουν σαν οδηγό τους τη συστηματική και πειθαρχημένη προσπάθεια που κάνει η αρχηγός τους και να προσπαθούν να την ξεπεράσουν.

Η αρχηγός της ομάδας θα πρέπει πάντα να έχει θετική προδιάθεση απέναντι στην ομάδα, σε συγκεκριμένες αθλήτριες και στη διοίκηση της ομάδας. Η αρχηγός είναι στην ουσία η "σπονδυλική στήλη" της ομάδας και θα πρέπει να δεχθεί και τις ανάλογες ευθύνες που έχει αυτός ο ρόλος εάν πραγματικά θέλει να έχει θετική συνεισφορά στην ομάδα. Ιδιαίτερα σε δύσκολες στιγμές πολλοί από τις αθλήτριες θα στηριχθούν στις συμβουλές και τις παραινέσεις της αρχηγού. Αυτό θα πρέπει να το γνωρίζει και να είναι προετοιμασμένη, για να ανταπεξέλθει στο έργο αυτό. Η αρχηγός επίσης έχει και την ευθύνη να αποτελεί το "μεσάζοντα"  σε  τυχόν προβλήματα παικτών με τον προπονητή. Έχοντας το ρόλο του μεσάζοντα, η αρχηγός μεταφέρει στη διοίκηση τα προβλήματα της ομάδας που χρειάζονται επίλυση από αυτή και την ίδια στιγμή βοηθά τις αθλήτριες στην καλύτερη κατανόηση και εκτέλεση των καθηκόντων τους. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η αρχηγός δημιουργεί ένα είδος προστατευτικού φάσματος γύρω από τις σχέσεις των αθλητριών με την διοίκηση και τον προπονητή προσπαθώντας πάντα να είναι ο ισορροπιστής καταστάσεων.

Καθορίζοντας υπευθυνότητες
Η αρχηγός θα πρέπει να φροντίζει για τη σωστή εφαρμογή του προπονητικού προγράμματος. Η βοήθεια της προς τον προπονητή είναι πολύ σημαντική, γιατί στην ουσία αυτή είναι ο προπονητής «μέσα» από τις γραμμές. Η αρχηγός θα πρέπει να βρίσκει τον απαραίτητο χρόνο εκτός των προπονήσεων ώστε όμως να είναι πολύ καλά ενημερωμένη από τον προπονητή για τους γενικότερους στόχους της ομάδας και για τον τρόπο με τον οποίο κάθε αθλήτρια θα προσφέρει τις υπηρεσίες της για το καλό της ομάδας.

Η αρχηγός θα πρέπει να συγκεντρώνει την προσοχή της στην εκτέλεση του προγράμματος και την καλύτερη καθημερινή λειτουργία της ομάδας. Η σωστή εκτέλεση του προγράμματος και των βασικών αρχών που διέπουν την λειτουργία της ομάδας είναι η βασική "δουλειά" της αρχηγού αφού γίνει σαφές  στην ίδια και στις συμπαίκτριές της ότι τον κύριο λόγο στη δημιουργία των κανόνων και του προγράμματος τον έχει  ο προπονητής.

Εκτός  από τη συνεπή συμπεριφορά που θα πρέπει να δείχνει η αρχηγός ιδιαίτερα στις αρχές που διέπουν την ομάδα, είναι και  υπεύθυνη να αντιμετωπίζει στο αρχικό τους στάδιο προβληματικές συμπεριφορές συμπαικτριών της ή κάποιων αθλητριών που δεν αγωνίζονται σε αποδεκτά επίπεδα. Μόνο όταν αυτά τα προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν στο επίπεδο των παικτριών, τότε και μόνο τότε, θα πρέπει να ασχοληθεί ο προπονητής μετά  από  εισήγηση του προβλήματος από την αρχηγό. Η αρχηγός επίσης αναμένεται να δημιουργεί και να διατηρεί μια θετική ατμόσφαιρα με υψηλό ηθικό, που θα συνοδεύεται από κατανόηση των στόχων της ομάδας.  

Τα προβλήματα μπορούμε να πούμε ότι δε θα είναι πολλά και μεγάλα  εάν η ομάδα κερδίζει. Εάν όμως η ομάδα βρίσκεται σε αγωνιστική κρίση, τότε ο ρόλος της αρχηγού είναι ακόμη πιο σημαντικός. Η αρχηγός θα πρέπει να παίζει τον ρόλο του εμψυχωτή και του θετικού υποκινητή παρόλα τα πιθανά προβλήματα και θα πρέπει να βοηθά τις συμπαίκτριές της να κοιτάζουν το μέλλον και όχι το παρελθόν.

Η αρχηγός θα πρέπει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των συμπαικτριών της και του προπονητή, για να δημιουργήσουν όλοι μαζί ένα πολύ δυνατό κράμα, μια καλή «χημεία», όπως κοινά λέγεται από προπονητές και  παίκτριες. Το καλύτερο συστατικό για να γίνει αυτό το κράμα πολύ δυνατό, είναι η πίστη στην τιμιότητα και τη "ντομπροσύνη" της αρχηγού από τις συμπαίκτριές της. Η αρχηγός με τη σειρά της μετά θα ζητήσει και πολλές φορές να απαιτήσει από τις συμπαίκτριές της να είναι πιστές στην ομάδα και τους στόχους της. Αφού έχουν εξασφαλιστεί οι παραπάνω παράμετροι, η αρχηγός θα πρέπει να φροντίσει να κατανοήσουν οι αθλήτριες ότι η καλή πορεία της ομάδας και η θετική ατμόσφαιρα που θα επικρατήσει είναι καθαρά δικό τους συλλογικό δημιούργημα και θα πρέπει όλες τους να είναι υπερήφανες γι' αυτό.

Τέλος η αρχηγός θα πρέπει να δημιουργήσει ένα προσωπικό στυλ με το οποίο θα προσπαθεί να επικοινωνεί με τις συμπαίκτριές της και τον προπονητή. Είναι πολύ σημαντικό για τη δημιουργία θετικής ατμόσφαιρας η αρχηγός να έχει έναν ξεκαθαρισμένο και σταθερό τρόπος συμπεριφοράς, φιλοσοφίας και επικοινωνίας.

Καθορίζοντας σχέσεις
Ο καθορισμός του τρόπου επικοινωνίας είναι πολύ σημαντικός για τον καθορισμό των ισορροπιών και των σχέσεων της αρχηγού με τις συμπαίκτριές της και τον προπονητή. Οι σχέσεις της αρχηγού με τον προπονητή θα πρέπει να είναι φιλικές αλλά πάνω απ' όλα αθλητικές. Η αθλητική ατμόσφαιρα είναι απαραίτητη για την καθιέρωση μιας επίσημης γραμμής κατανόησης και επικοινωνίας, η οποία θα έχει σαν απώτερο σκοπό την καλύτερη λειτουργία της ομάδας. Οι σχέσεις της αρχηγού με τις συμπαίκτριές της θα πρέπει να είναι φιλικές, αλλά την ίδια στιγμή θα πρέπει να είναι έτοιμη να προασπίσει τα συμφέροντα της ομάδας υπεράνω προσωπικών σχέσεων και συμφερόντων. Η αρχηγός δε θα πρέπει  πάντα να είναι αρεστή από τις συμπαίκτριές της, αλλά πάντα θα πρέπει να είναι σεβαστή.

Η αρχηγός θα πρέπει να προασπίζει τα συμφέροντα των συμπαικτριών της ιδιαίτερα απέναντι στην διοίκηση και θα πρέπει να είναι έτοιμη να μεταφέρει τις ανησυχίες της στο κατάλληλο άτομο. Εάν τα παράπονα τους είναι λογικά και βάσιμα, θα πρέπει να είναι έτοιμη να τα υπερασπιστεί, αλλά εάν τα παράπονα τους δεν έχουν καμία βάση και αποτελούν ένα είδος δικαιολογίας, θα πρέπει να έχει το ψυχικό σθένος να τις αντιμετωπίζει και να θέτει τα πράγματα στη σωστή τους βάση.  

Ο Ρόλος του Προπονητή
Ο ρόλος του προπονητή είναι πολύ σημαντικός στη δημιουργία του ρόλου της αρχηγού και στην  οριοθέτηση  των ευθυνών και των καθηκόντων της.  Μέσα σε μια γενικότερη οργάνωση του τμήματος ο ρόλος της αρχηγού θα βοηθά στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που μέσα  από σωστή καθοδήγηση οι αθλήτριες θα αποδίδουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ο προπονητής πάνω στον τομέα της ηγετικής καθοδήγησης θα δημιουργήσει το ανάλογο κλίμα στην ομάδα που θα προάγει την αποτελεσματικότητα της ομάδας.

Ο προπονητής θα πρέπει να αποφασίσει τι ρόλο θα παίξει στην επιλογή της αρχηγού της ομάδας. Επειδή η αρχηγός θα πρέπει να είναι και η ηγέτης της ομάδας θα πρέπει να επιλεχθεί είτε βάσει των ηγετικών της χαρακτηριστικών είτε βάσει της ηγετικής της παρουσίας στην ομάδα. Φυσικό αποτέλεσμα είναι η πιθανή επιλογή κάποιας αθλήτριας που δε θα είναι απαραίτητα και η καλύτερη παίκτρια της ομάδας.

Αυτό καθορίζεται μέσα από μια διαδικασία εκλογής-επιλογής με τη δημιουργία και χρήση κάποιων κριτηρίων, τα οποία θα είναι και η βάση του ρόλου που θα παίξει η αρχηγός στην ομάδα. Αντιθέτως η επιλογή ή εκλογή αρχηγού χωρίς κριτήρια θα δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα στην ομάδα, γιατί ο προπονητής θα πρέπει να αναλάβει και την επίλυση πιθανών προβλημάτων που θα δημιουργηθούν από αυτή την έλλειψη.

Εν κατακλείδι…

Ο προπονητής και η αρχηγός θα πρέπει να «καθίσουν κάτω» για πολλές ώρες πριν την έναρξη της αγωνιστικής περιόδου και να καθορίσουν τις ευθύνες τους και τους ρόλους που θα παίξουν μέσα στην ομάδα κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Οι συναντήσεις αυτές θα πρέπει να συνεχιστούν με σταθερή συχνότητα και κατά τη διάρκεια της χρονιάς, προκριμένου να αλληλοενημερώνονται για τις τρέχουσες υποθέσεις της ομάδας. Ο προπονητής θα πρέπει να βοηθά και να προστατεύει την αρχηγό ιδιαίτερα όταν η ομάδα πρόκειται να περάσει μέσα από προβληματικές καταστάσεις.

Στην  συνέχεια η αρχηγός θα κανονίσει συναντήσεις με όλες τις αθλήτριες της ομάδας σαν σύνολο και ατομικά για να  συζητήσει μαζί τους το ρόλο τους και τις ευθύνες τους, και να τους ξεκαθαρίσει πώς θα πρέπει συμπεριφέρονται σαν μέλη της ομάδας. Η αρχηγός θα πρέπει πάντα να προτείνει λύσεις και τρόπους συμπεριφοράς που θα προάγουν τη θετική ατμόσφαιρα στην ομάδα.

Προσοχή θα πρέπει να δοθεί όμως και σε άλλες παίκτριες κατά τη διάρκεια της χρονιάς, γιατί μπορεί να αποδείξουν έμπρακτα ότι διαθέτουν χαρακτηριστικά ηγετικής συμπεριφοράς,  όπως δυνατή επιθυμία για  σκληρή δουλειά ή ένα ταλέντο  ενεργοποίησης και δημιουργίας μιας ευχάριστης ατμόσφαιρας στην ομάδα. Ο προπονητής θα είναι αρκετά ευέλικτος για να μπορέσει να συμπεριλάβει και αυτά τα άτομα σε ηγετικούς ρόλους που θα βοηθήσουν στη δημιουργία ενός καλύτερου κλίματος στην ομάδα.    

Η αξία της συμμετοχής σε μία αθλητική ομάδα είναι πολύ πιο σπουδαία από το ίδιο το παιχνίδι. Είναι ένας τρόπος ζωής. Ο προπονητής μπορεί να κάνει αυτή την εμπειρία πολύ πιο θετική εκμεταλλευόμενος σωστά το ρόλο της αρχηγού. Με σωστή συνεργασία και αμφίδρομη επικοινωνία θα μπορούσε να ξεκαθαρίσει τους ρόλους μέσα στην ομάδα, τις σχέσεις και τις ευθύνες  των παικτών και των προπονητών, και να δημιουργηθεί ένα σωστό περιβάλλον, όπου η μέγιστη απόδοση να μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Το αποτέλεσμα σίγουρα θα είναι μια θετική και αποτελεσματική ομάδα.